معرفی وبگاه های متون حماسی، با نگاهی به «ویکی شاهنامه» | گنجینه مجازی حماسه ملی ایران

پروژه‌های علوم انسانی دیجیتال متعددی هستند که بر روی متون کهن، حماسه‌ها و ادبیات جهان تمرکز دارند. این پروژه‌ها از ابزار‌های دیجیتال برای مطالعه، تحلیل، نمایش و دسترس پذیرکردن میراث فرهنگی استفاده می‌کنند. چند نمونه خارجی از این پروژه‌ها را مرور کنیم:

حماسه‌های ملل

The Chicago Homer
(دانشگاه نورث وسترن، آمریکا)

این پروژه یک پایگاه داده چندزبانه از حماسه‌های یونانی اولیه (مانند «ایلیاد» و «اودیسه» هومر) است. هدف آن این است که با استفاده از قابلیت‌های جست‌و‌جو و نمایش متون الکترونیکی ویژگی‌های متمایز حماسه یونانی را برای خوانندگان با و بدون دانش زبان یونانی قابل دسترس کند. این سایت شامل متن اصلی یونانی و ترجمه‌های انگلیسی و آلمانی است.

Perseus Digital Library Project
(دانشگاه تافتس، آمریکا)

این کتابخانه دیجیتال بسیار گسترده مجموعه‌ای غنی از متون و منابع مربوط به تاریخ، ادبیات و فرهنگ یونان و روم باستان را پوشش می‌دهد. گرچه تنها به حماسه محدود نمی‌شود، شامل نسخه‌های دیجیتالی بسیاری از حماسه‌های مهم کلاسیک به همراه ابزار‌های تحلیل و منابع جانبی است. این پروژه به دلیل جامعیت و ابزار‌های تحلیلی اش شناخته شده است.

The Homer Multitext
(دانشگاه هاروارد، آمریکا)

این پروژه دسترسی آزاد به کتابخانه‌ای از متون، تصاویر و ابزار‌هایی را فراهم می‌کند تا خوانندگان بتوانند سنت هومری را کشف کنند و با آن درگیر شوند. تمرکز آن بر روی فراهم کردن نسخه‌های مختلف یک متن حماسی و امکان مطالعه تطبیقی آن هاست.

World Epics
(دانشگاه کلمبیا، آمریکا)

این وب سایت همکاری مشترکی است که به حماسه‌ها از سراسر جهان می‌پردازد و شامل روایت‌های حماسی در قالب‌های نمایشی، عروسکی، موسیقی، هنر‌های تجسمی و فیلم می‌شود. هدف آن بررسی حماسه‌ها در فرهنگ‌ها و رسانه‌های مختلف است. این پروژه شامل بخش‌هایی درباره حماسه‌های ملی و همچنین حماسه‌های آفریقایی است.

چـــنان که پیداست، این سـایت‌ها برای دیجیتالی کردن، تحلیل و دسترس پذیرکردن متون حماسی و کهن برای مخاطبان گسترده تلاش می‌کنند و معمولا شامل متن اصلی، ترجمه‌ها (در صورت وجود)، تحلیل ها، اطلاعات جانبی و گاهی فایل‌های چندرسانه‌ای هستند.

حماسه ملی ایران

خوشبختانه، این پروژه‌ها یک نمونه ایرانی نیز دارد: «ویکی شاهنامه» (wikishahnameh.com). این وب سایت یک گنجینه بسیار ارزشمند و جامع از اطلاعات و منابع مرتبط با «شاهنامه» فردوسی است. طبق آنچه در معرفی آن نوشته‌اند، «'ویکی شاهنامه' یک مجموعه فرهنگی است که به صورت مشارکت داوطلبانه افراد و علاقه‌مندان حوزه ادب، به ویژه 'شاهنامه'، شکل گرفته و اداره می‌شود. این گروه داوطلب، با شعار 'شاهنامه برای همه'، مأموریت خود را ترویج و گسترش هرچه بیشتر و جامع‌تر 'شاهنامه' قرار داده است.» محتوا و مهم‌ترین ویژگی‌های «ویکی شاهنامه» ازاین قرار است:

متن کامل «شاهنامه» (بر اساس چاپ مسکو): این وب سایت متن کامل «شاهنامه» را براساس نسخه معتبر چاپ مسکو ارائه می‌دهد.

روخوانی «شاهنامه»: یکی از نقاط قوت این سایت ارائه روخوانی «شاهنامه» توسط استادان برجسته و نام آور است، ازجمله روخوانی میرجلال الدین کزازی.

تاریخ گردآوری و تدوین «شاهنامه»: «ویکی شاهنامه» اطلاعات جامعی درباره روند شکل گیری و تدوین «شاهنامه» ارائه می‌کند.

فهرست نسخ خطی و چاپی «شاهنامه»: این بخش از سایت شامل اطلاعات دقیق درمورد نسخه‌های مختلف خطی و چاپی «شاهنامه» است و امکان دریافت بسیاری از نسخه‌های آزاد از حق تألیف را فراهم می‌کند. از دست نویس فلورانس گرفته تا چاپ مسکو در «ویکی شاهنامه» یافت می‌شوند.

در ادامه حتما بخوانید نام‌آوران شاهنامه بر روی پرده تبارشناسی آمدند

فهرست تفصیلی نام‌های جغرافیایی «شاهنامه»: این قسمت شامل نقشه‌ها و توضیحات کامل درباره نام‌های جغرافیایی ذکرشده در «شاهنامه» است که برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و جغرافیای اساطیری ایران بسیار مفید است.

منظومه‌های حماسی دیگر: علاوه بر «شاهنامه»، این وب سایت به معرفی و ارائه متن برخی از منظومه‌های حماسی دیگر که به تقلید از «شاهنامه» سروده شده‌اند نیز می‌پردازد؛ ازآن جمله‌اند «برزونامه» و «سام نامه».

فایل‌های چندرسانه‌ای: مجموعه‌ای غنی از فایل‌های صوتی مرتبط با «شاهنامه»، ازجمله سخنرانی‌ها و تحلیل‌های اساتیدی، چون محمدجعفر محجوب و شاهرخ مسکوب، در این سایت موجود است.

محتوای زنده و به روز: این وب سایت تنها یک آرشیو نیست و میزبان رویداد‌ها و اخبار جدید پیرامون «شاهنامه» نیز هست.

به طور خلاصه، «ویکی شاهنامه» یک مرجع کامل و پویا برای هر کسی است که به «شاهنامه» فردوسی، ادبیات حماسی ایران، و فرهنگ ایرانی علاقه دارد.